เรียกว่าเป็นอีกหนึ่งนักรบที่ร่วมสู้การปะทะไทย-กัมพูชา ในครั้งนี้ สำหรับ ทหารพราน หรือ ทพ. จัดตั้งขึ้นตาม “โครงการ 513” เป็นแนวคิดของ พลเอก ชวลิต ยงใจยุทธ ผู้อำนวยการศูนย์ปฏิบัติการกองทัพบก ที่กองบัญชาการกองทัพไทยในขณะนั้น เนื่องจากสถานการณ์ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์บริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา

ได้ทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ขณะที่กำลังทหารประจำการส่วนใหญ่ ต้องอยู่ประจำพื้นที่ ไม่อาจถอนกำลังออกมาปกป้องจากการรุกรานจากภายนอกได้ “หน่วยทหารพราน”

จึงถูกจัดตั้งขึ้นตามแนวคิด “ทหารพรานคืออาสาของประชาชน” หรือ “นักรบประชาชน”หน่วยทหารพราน เดิมจัดตั้งในลักษณะเป็นโครงการ เรียกว่า “โครงการอาสาสมัครทหารพราน”

จากการวิเคราะห์พบว่าประสิทธิภาพในการต่อสู้เพื่อเอาชนะคอมมิวนิสต์ของฝ่ายทหารไทยในขณะนั้น ยังมีปัญหาบางอย่างไม่ตรงกับปัจจัยพื้นฐาน

ในการต่อสู้เพื่อเอาชนะคอมมิวนิสต์ สิ่งที่มีความสำคัญที่สุดก็คือ กำลังทหารประจำการส่วนใหญ่ได้ถูกทุ่มเทเข้าไปในพื้นที่และต้องอยู่ประจำพื้นที่

จึงเป็นปัญหาแก่กองทัพบกเป็นอย่างมากเหตุผลประการสำคัญอีกข้อหนึ่ง คือ ปัญหาเงื่อนไขในแต่ละพื้นที่ ซึ่งบุคคลภายนอกยังไม่สามารถเข้าใจได้อย่างลึกซึ้ง

จึงเป็นอุปสรรคต่อการปฏิบัติการทางทหารเป็นอย่างมาก กองทัพบก ได้พิจารณาเห็นว่าควรมีการจัดตั้งกำลังทหารในลักษณะเป็นหน่วยอาสาสมัครพิเศษขึ้นเพื่อแก้ปัญหา

โดยนำกำลังพลจากท้องถิ่นนั้นๆ มาแก้ข้อบกพร่องนี้ ดังนั้นโครงการหน่วยรบนอกบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา ของกองทัพบกจึงถือกำเนิดขึ้น

โดยได้รับอนุมัติหลักการจากที่ประชุมผู้บัญชาการเหล่าทัพให้ดำเนินการ เรียกว่า “โครงการชุดปฏิบัติการพิเศษทหารพรานชายแดนไทย-กัมพูชา”

เมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2521 โครงการดังกล่าวนี้ ได้รับอนุมัติอย่างเป็นทางการตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม 2521 กองทัพบก จึงถือเอา วันที่ 18 กรกฎาคม ของทุกปี

เป็นวันคล้ายวันสถาปนาหน่วยทหารพราน จากการที่ได้จัดตั้งและให้หน่วยทหารพรานปฏิบัติการปราบปรามผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์มาตั้งแต่ปี 2521